Türkiye’nin ilk kadın il belediye başkanı...

29 yıl önce bugün, 2 Şubat 1996'da Bodrum'da kaybettik Fatma Müfide İlhan'ı...

Ama O’nu yalnızca bu kimliğiyle anımsamak yetmez. Müfide İlhan’ın en belirgin özelliği; daha çocukken kuruluşunu coşkuyla kutladığı Cumhuriyet’in kazanımlarını savunan yüreği Atatürk sevgisiyle dolu, çağdaş ve aydın bir Türk kadını olmasıdır.

*****

19 Şubat 1911’de, İstanbul Beykoz’da doğar. Mareşal Mustafa Fevzi Çakmak‘ın kardeşi Teğmen Nazif Çakmak’ın kızıdır. Kıymetli yazar dostum Umut Çor’un “Kilikya’nın Hatıra Defteri” adlı kitabındaki “Kilikya’nın Demir Leydisi” bölümünde anlatır babası Teğmen Nazif Çakmak’ın ÇanakkaIe Conkbayırı’nda şehit olmasını ve sonrasında Fevzi Çakmak’ın yengesi Emine’ye yani Müfide ve Adnan’ın annelerine yazdığı, “Zat-ı âlinizin zevcesi benim de biraderim olan Mehmet Nazif şehadet mertebesine ulaşmıştır.” başlıklı acı dolu mektubu…

Müfide İlhan ile ilgili detaylı bilgilere sahip olmak için Umut Çor’un “Kilikya’nın Hatıra defteri” adlı kitabının yanı sıra Kudret Ünal’ın “Müfide İlhan” kitabı okunabilir dostlar.

13’ünde evlenen ve 18’inde dul kalan Emine hanım, çocukları Müfide ve Adnan ile birlikte Cihan Harbi biter bitmez Fevzi Çakmak’ın geniş aile eşrafına dahil olur. Müfide ve Adnan kuzenleri ile birlikte okurlar. Ve sonrasında Müfide’nin oldukça başarılı eğitim yılları…

*****

1927–1928 öğretim yılında Muallim Mektebi’ni bitirir Müfide ve öğretmen olur. Hemen İstanbul’da Moda İlkokulu’nda göreve başlar. Bu arada Mersinli doktor Faruk İlhan ile evlenir. 7 çocukları olur. Eşinin görevi nedeniyle yurdun çeşitli illerinde öğretmenlik yapar. Erzurum, Doğu Beyazıt, Kırklareli’de ve Ankara’da Türk Eğitim Derneği Ankara Koleji’inin görevi nedeniyle Berlin’e gittiklerinde 1936–1937 yıllarında Goethe Lisan Enstitüsü’nde Almanca öğrenip Alman okullarında incelemelerde bulunur. Almanca ve pedagoji seminerlerine katılıp sertifikalar alır.

Müfide İlhan, Ankara’ya dönüşünde özel bir anaokulu açmışsa da mali imkânsızlıklardan dolayı okulu kapatmak zorunda kalmıştır. Ardından Çocuk Esirgeme Kurumu, Keçiören Çocuk Yuvası’nda öğretmenlik yapar. Eşi Faruk İlhan’ın, Türkiye ve Afganistan hükümetleri arasında yapılan bir anlaşmaya göre Kabil Tıp Fakültesi’nde görevlendirilmesi üzerine Kâbil’e gider. Afganistan’da bulundukları süre içinde de Kabil’deki Türk çocuklarıyla ilgilenir. Burada Türk okulu açılması için çaba gösterir. 1945 yılında Türkiye’ye dönünce, Çocuk Esirgeme Kurumu’nun Gündüz Bakımevi Müdürlüğü’nü getirilir.

1946 yılında Mersin‘e yerleşirIer. İkinci Dünya Savaşı bitmiş, Avrupa’da düzenler değişmiştir. Türkiye’de de Demokrat Parti’nin kurulmasıyla çok partili döneme geçilmiş ve ülkeyi politika heyecanı sarmıştır. Önce Dr. Faruk İlhan’a politikaya atılması için öneri gelir, ama o ülkesine hekim olarak hizmet etmeye devamı yeğler. Aynı öneri Müfide İlhan’a geldiğinde o kabul eder ve Demokrat Parti saflarında yerini alır.

Çok yoğun bir çalışma dönemidir o dönem. Müfide İlhan, coşkulu konuşmalarıyla dinleyenlerini etkileyen bir hatiptir. 14 Mayıs 1950 genel seçimlerini Demokrat Parti kazanır. Eylül ayın dönemde belediye meclisleri tarafından, kendi üyeleri arasından seçilmektedir. Mersin’in Belediye Meclisi’ne seçilmiş uygar beyleri de tercihli oylar nedeniyle en çok oyu alarak liste başında bulunan Müfide İlhan’ın hakkını yemezler ve O'nu belediye başkanı seçerler.

Bu görev bir yıl sürer ve Müfide İlhan bu yılı gece gündüz çalışarak geçirir. Ama çevreden O’nu ödün vermeye zorlayan baskılar artmaya başlayınca “Beni siz seçtiniz, görevden de siz alabilirsiniz. Ama bu canı Allah verdi. Ölünceye kadar da ülkeme hizmetten kimse beni alıkoyamaz.” der ve istifa eder.

Bir süre sonra da partisinden ayrılır.

Müfide İlhan, Demokrat Parti’den ayrılmasının ardından Mersin’de kendisi gibi düşünen arkadaşlarıyla birlikte ”Müstakilleri Destekleme Cemiyeti” adlı bir dernek kurar ve bir süre “Mücadele” adlı bir dergi çıkarır. Ama o arada eşi İzmit’e atanır ve kendisi de çocuklarıyla birlikte ardından gider.

İzmit’te Türk Kadınları Birliği İzmit Şubesi'ni kurar. Eşinin Ankara’ya atanmasından sonra da dernek çalışmalarını orada sürdürür. Ankara’da özel bir anaokulu açar. Ancak maddi yetersizlikler yüzünden kısa süre sonra kapatır. Almanya’da Türk çocuklarını Alman okullarına hazırlama sınıflarında öğretmenlik yapar.

*****

Gelelim, 5 Aralık 1934’te, Anayasa’nın 10. ve 11. maddelerinin değiştirilerek her Türk kadınına 22 yaşında seçme, 30 yaşında seçilme hakkı verilmesinden ve Mustafa Kemal Atatürk'ün, “Bu karar Türk kadınına toplumsal ve siyasal hayatta bütün milletlerin üstünde yer vermiştir. Çarşaf içinde, peçe altında ve kafes arkasındaki Türk kadınını artık tarihlerde aramak gerekecektir. Türk kadını evdeki uygar yerini yetkili bir şekilde doldurmuş, iş hayatının her safhasında başarılar göstermiştir. Siyasal hayatta, belediye seçimlerinde deneyim kazanan Türk kadını; bu kez de milletvekili seçmek ve seçilmek suretiyle haklarının en büyüğünü elde etmiş bulunuyor. Uygar ülkelerin birçoğunda kadından esirgenen bu hak, bugün Türk kadınının elindedir ve onu salahiyet ve liyakatle kullanacaktır.” sözünden 16 yıl sonraya; 14 Mayıs 1950 seçimlerine…

Türkiye Büyük Millet Meclisi 9. Dönem milletvekillerinin belirlendiği; gizli oy, açık tasnif yönteminin ilk kez uygulandığı genel seçim. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk demokratik seçimi...

Tek parti yönetiminden çok partili hayata geçişin sarsıntısız bir şekilde gerçekleştiği, Türkiye’de demokrasi yolunda atılmış en önemli adımlardan…

Demokrasi, çeşitliliktir, güçler dengesidir…

Mersin’de, 27 belediye meclis üyeliğini kazanan Demokrat Parti adayları içinde Fatma Müfide İlhan liste başı...

Demokrat Parti’nin seçim faaliyetleri içinde etkin bir görev alan Müfide İlhan’ın Belediye Başkanı olması için kentte önemli bir destek var. Bu süreç, Mersin’e Türkiye’de bir ilki yaşatacak.

8 Eylül 1950 tarihinde, Mersin Şehir Meclisi’nin DP’li yeni üyeleri, belediye dairesinde en yaşlı üye İsmail Safa Çiftçi'nin başkanlığında toplanır. Gizli oyla yapılan belediye başkanı oylaması sonucunda ‘ittifakla’ Müfide İlhan, belediye başkanı seçilir.

Türkiye’de, ilk kez bir kadın, bir ilde belediye başkanı seçilmiştir.

Dönemin gazeteleri, haberi, “İlk Kadın Belediye Reisimiz” başlığıyla verir. Bu durum, Mersin’in, Türkiye’ye demokrasi sahasına en büyük katkısıdır. Altı çocuk annesi Müfide İlhan, belediyede, azmiyle, iradesiyle, bitmeyen bir enerji kaynağıyla çalışmalarına başlar.

Fatma Müfide İlhan, taşıdığı gururu ve sorumluluğu, Anadolu Ajansı muhabirine şu sözlerle dile getirir: Bana Türkiye’nin ilk kadın belediye başkanı olmak şerefini veren Sayın Mersinli hemşerilerime minnet ve şükranlarımı bildirirken, Mersin için hizmet etmeye çalışacağım.

Müfide İlhan’ın belediye başkanı seçilmesi, ulusal basında yankı bulduğu gibi uluslararası basında da yer bulur. Özellikle, Amerikan basınında Müfide İlhan’ın belediye başkanı seçildiği haberlerine rastlanılmaktadır.

8 Kasım 1950 tarihli Daily Tribune gazetesinde “Türkiye tarihinde ilk kez bir kadın belediye başkanı seçilmiştir” haberi yer almaktadır.

Ayrıca Journal Times gazetesi, “Türkiye’nin kadın belediye başkanı kendinden emin” başlığıyla yer verdiği haberde Müfide İlhan’ın; “Bir kadının da bir erkek gibi belediye başkanı olmasına engel bir durumun olmadığı” sözlerine yer verilir.

*****

Müfide İlhan, belediye başkanlığı döneminde Türkiye’de geç örgütlenen ve bu yüzden pek çok sorunları olan belediyecilik çalışmalarını kurumsal düzlemde geliştirme amacındadır.

Bu amaçla, seçilmesinden kısa bir süre sonra 13 Kasım tarihinde Londra’da düzenlenen Uluslararası Belediyecilik Kongresi'ne katılır ve BBC Türkçe programına bir konuşma yaparak, “İşlerimin çokluğuna rağmen bu kongreye katılmayı kuvvetle istedim” der. Londra’da yaptığı incelemeler sonucu Mersin’in kentsel gelişimi için önemli tecrübeler edindiğini ifade eder. Ve ziyaretin hemen ardından, Mersin’in elektrik, yol, su, liman ve toplu taşıma gibi sorunlarını çözmek amacıyla hemen çalışmalara koyulur.

Özellikle Mersin’de yazın yaşamı zorlaştıran, hem evlerde içme suyu hem de bahçelerin sulanması için gerekli olan su sorununun çözümü başta olmak üzere birçok alanda çalışmalar yapar. Farkını ortaya koyar.

*****

Müfide İlhan, Türkiye’nin ilk kadın il belediye başkanı…

Güçlü Türk kadını profilinin en önemli temsilcilerinden…

2 Şubat 1996’da, Bodrum'da çocuklarının yanında kalp krizi geçirerek ayrıldı aramızdan. Geride olabildiğince mücadeleli ve onurlu bir yaşam bırakarak...

“Kilikya’nın Demir Leydisi” geçti bu coğrafyadan.

Anısına ve güçlü duruşuna, üretimlerine saygıyla…